ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କ ହେଉଛି ଆମେରିକୀୟ ଅରବପତି ଏଲନ ମସ୍କଙ୍କ କମ୍ପାନୀ ସ୍ପେସଏକ୍ସର ଏକ ସେଟେଲାଇଟ ଇଣ୍ଟରନେଟ ସେବା ପ୍ରକଳ୍ପ। ଏହାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ବିଶ୍ୱର ସୁଦୂର ଓ ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଉଚ୍ଚ ଗତିର ଇଣ୍ଟରନେଟ ସେବା ପହଞ୍ଚାଇବା, ଯେଉଁଠାରେ ଇଣ୍ଟରନେଟର ସୁବିଧା ନାହିଁ। ସାଧାରଣତଃ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଇଣ୍ଟରନେଟ ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ଫାଇବର ଅପ୍ଟିକ୍ସ କିମ୍ବା ମୋବାଇଲ ଟାୱାର ନେଟୱାର୍କ ଆବଶ୍ୟକ, କିନ୍ତୁ ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କ ଏକ ଭିନ୍ନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରେ, ଯେଉଁଥିରେ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ। ଏହା ପୃଥିବୀର ନିମ୍ନ କକ୍ଷରେ (ଲୋ ଆର୍ଥ ଅର୍ବିଟ) ହଜାର ହଜାର ଛୋଟ ସେଟେଲାଇଟର ଏକ ଜାଲ ବିଛାଇ ଇଣ୍ଟରନେଟ ସେବା ଯୋଗାଇଥାଏ।
ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କ କିପରି କାମ କରେ?
ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କର ହଜାର ହଜାର ସେଟେଲାଇଟ ପୃଥିବୀଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୫୦୦ରୁ ୨୦୦୦ କିଲୋମିଟର ଉଚ୍ଚତାରେ ଘୁରି ବୁଲନ୍ତି। ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଘରେ କିମ୍ବା ଅଫିସରେ ଏକ ଛୋଟ ଡିସ ଆଣ୍ଟେନା ଏବଂ ରାଉଟର ସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ। ଏହି ଡିସ ସେଟେଲାଇଟରୁ ସିଗନାଲ ଗ୍ରହଣ କରେ ଏବଂ ରାଉଟର ମାଧ୍ୟମରେ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କୁ ଇଣ୍ଟରନେଟ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଏ। ସ୍ପେସଏକ୍ସ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୬୦୦୦ରୁ ଅଧିକ ସେଟେଲାଇଟ ପ୍ରକ୍ଷେପଣ କରିସାରିଛି ଏବଂ ୨୦୨୭ ସୁଦ୍ଧା ୪୨,୦୦୦ ସେଟେଲାଇଟ ପ୍ରକ୍ଷେପଣର ଯୋଜନା ରହିଛି।
ଭାରତ ସରକାର ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କକୁ କାହିଁକି ଅନୁମତି ଦେଲେ?
ଏଲନ ମସ୍କଙ୍କ କମ୍ପାନୀ ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କ ୨୦୨୧ରେ ଭାରତରେ ପ୍ରି-ଅର୍ଡର ନେବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେତେବେଳେ ସରକାରଙ୍କ ଅନୁମତି ନଥିଲା। ଦୂରସଂଚାର ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ (DoT) ସେମାନଙ୍କୁ ନୋଟିସ ପଠାଇଥିଲା। ପରେ କମ୍ପାନୀ ଭାରତୀୟ ଲାଇସେନ୍ସ ପାଇଁ ଆବେଦନ କରିଥିଲା। ୨୦୨୫ରେ ଭାରତ ସରକାର ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କକୁ ସେଟେଲାଇଟ ବ୍ରଡବ୍ୟାଣ୍ଡ ସେବା ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେଇଛନ୍ତି।
ଏହାର ଅନେକ କାରଣ ରହିଛି। ଭାରତର ଦୁର୍ଗମ, ଗ୍ରାମୀଣ ଓ ସୀମାନ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଇଣ୍ଟରନେଟ ସଂଯୋଗର ବଡ଼ ସମସ୍ୟା ରହିଛି। ଭାରତନେଟ ଭଳି ସରକାରୀ ଫାଇବର ପ୍ରକଳ୍ପ ସତ୍ତ୍ୱେ ସୁଦୂର ଗାଁ ଓ ପାର୍ବତୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ସଂଯୋଗ ପହଞ୍ଚି ପାରିନାହିଁ। ଲଦାଖ, କଶ୍ମୀର, ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ, ଅରୁଣାଚଳ ଭଳି ଅଞ୍ଚଳରେ ସୀମାନ୍ତ ସୁରକ୍ଷା ଓ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଦ୍ରୁତ ଓ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ଇଣ୍ଟରନେଟର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ଡିଜିଟାଲାଇଜେସନ ଓ ଇ-ଗଭର୍ଣ୍ଣାନ୍ସକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗାଁକୁ ପହଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କ ସେଟେଲାଇଟ ଇଣ୍ଟରନେଟ ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ଦ୍ରୁତ ଓ ସହଜ ବିକଳ୍ପ।
ଭାରତରେ ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କ ଆସିଲେ କ’ଣ ବଦଳିବ?
- ସୁଦୂର ଅଞ୍ଚଳରେ ହାଇ-ସ୍ପିଡ ଇଣ୍ଟରନେଟ: ଯେଉଁଠାରେ ମୋବାଇଲ ଟାୱାର କିମ୍ବା ଫାଇବର ଲାଇନ ନାହିଁ, ସେଠାରେ ସେଟେଲାଇଟ ଇଣ୍ଟରନେଟ ମାଧ୍ୟମରେ ଦ୍ରୁତ ସଂଯୋଗ ମିଳିବ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଲଦାଖ, କଶ୍ମୀରର ସୁଦୂର ଗାଁ, ଅରୁଣାଚଳ, ଆଣ୍ଡାମାନ-ନିକୋବାର ଆଦି।
- ପ୍ରାକୃତିକ ଆପଦା ସମୟରେ ସେବା: ଭୂମିକମ୍ପ, ବନ୍ୟା କିମ୍ବା ଯୁଦ୍ଧ ଭଳି ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଯେତେବେଳେ ଭୂମି ଆଧାରିତ ନେଟୱାର୍କ ବିଫଳ ହୁଏ, ସେଟେଲାଇଟ ଇଣ୍ଟରନେଟ କାମ କରିବ। ଏହା ସେନା, ପ୍ରଶାସନ ଓ ରିଲିଫ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବଡ଼ ସହାୟତା କରିବ।
- ଶିକ୍ଷା ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ: ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳର ପିଲାମାନେ ଅନଲାଇନ ଶିକ୍ଷା ପାଇପାରିବେ ଏବଂ ରୋଗୀମାନେ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ସହ ଭର୍ଚୁଆଲ ପରାମର୍ଶ କରିପାରିବେ।
- ସ୍ମାର୍ଟ ଗାଁ ଓ ଡିଜିଟାଲ ଇଣ୍ଡିଆ: ଗାଁରେ ଅନଲାଇନ ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ, ସରକାରୀ ଯୋଜନାର ସୂଚନା, ଇ-ସେବା ଆଦି ସହଜ ହେବ।
ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କର ଇଣ୍ଟରନେଟ ମାଗଣା ହେବ କି?
ନା। ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କ ଏକ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସେବା। ଏହା ଅନ୍ୟ ଇଣ୍ଟରନେଟ ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କ ଭଳି ଦେୟ ସେବା ହେବ।
ଏଥିପାଇଁ କେତେ ଖର୍ଚ୍ଚ ହେବ?
କମ୍ପାନୀ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତ ପାଇଁ ଅଫିସିଆଲ ମୂଲ୍ୟ ତାଲିକା ଜାରି କରିନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ଆମେରିକା ଓ ୟୁରୋପରେ ଏହାର ମାସିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ପ୍ରାୟ ୮୦୦୦ ରୁ ୧୦,୦୦୦ ଟଙ୍କା। ଭାରତରେ ମୂଲ୍ୟ କମ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି। ଭାରତ ସରକାର ସେଟେଲାଇଟ ବ୍ରଡବ୍ୟାଣ୍ଡକୁ ‘ଜନସେବା’ ଅଧୀନରେ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବାକୁ ଯୋଜନା କରିଛନ୍ତି। ଗ୍ରାମୀଣ ଅଞ୍ଚଳ ଓ ସରକାରୀ ଯୋଜନାରେ ସବସିଡି କିମ୍ବା ପବ୍ଲିକ-ପ୍ରାଇଭେଟ ପାର୍ଟନରସିପ ମାଧ୍ୟମରେ ଶସ୍ତା ମୂଲ୍ୟରେ ସେବା ଦିଆଯାଇପାରେ। ଏହା ସହ OneWeb ଓ Jio Satellite ଭଳି କମ୍ପାନୀ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ ଅଛନ୍ତି, ଯାହା ମୂଲ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧର କାରଣ ହୋଇପାରେ।
ଇଣ୍ଟରନେଟ ବହୁତ ଦ୍ରୁତ ହେବ କି?
ହଁ, କିନ୍ତୁ ଏହା ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଯୋଜନା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ। ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କର ଗତି ୫୦ Mbps ରୁ ୨୫୦ Mbps ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହେବ। ଏହା ଭାରତର ଫାଇବର ଓ ମୋବାଇଲ ଇଣ୍ଟରନେଟଠାରୁ ଅନେକ ଗୁଣ ଉନ୍ନତ, ଖାସ କରି ସୁଦୂର ଅଞ୍ଚଳରେ।
ଏଥିପାଇଁ ମୋବାଇଲ ନେଟୱାର୍କର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି କି?
ନା। ଏହା ସିଧାସଳଖ ସେଟେଲାଇଟରୁ ସିଗନାଲ ଗ୍ରହଣ କରେ। କେବଳ ଏକ ଡିସ ଓ ୱାଇ-ଫାଇ ରାଉଟର ଆବଶ୍ୟକ।
ଗାଁରେ ଏହା 4G/5G ଠାରୁ ଉନ୍ନତ ହେବ କି?
ହଁ। ଯେଉଁଠାରେ 4G/5G ନେଟୱାର୍କ ନାହିଁ, ସେଠାରେ ଏହା ଦ୍ରୁତ ଓ ସ୍ଥିର ଇଣ୍ଟରନେଟ ଯୋଗାଇବ। ଯେଉଁଠାରେ ମୋବାଇଲ ନେଟୱାର୍କ ଅଛି, ସେଠାରେ ଏହା ଏକ ବିକଳ୍ପ ଭାବେ କାମ କରିବ।
କେହି ବି ଏହା ବ୍ୟବହାର କରିପାରିବେ କି?
ହଁ। କିନ୍ତୁ ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରଥମେ ଏକ କିଟ (ଡିସ + ରାଉଟର) କିଣିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଏହାର ମୂଲ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରାୟ ୫୦,୦୦୦ ରୁ ୬୦,୦୦୦ ଟଙ୍କା। ଭାରତରେ ମୂଲ୍ୟ କମ କରିବା ନେଇ ଆଲୋଚନା ଚାଲିଛି।
ଡାଟା ଗୋପନୀୟତା ଉପରେ ବିପଦ ଅଛି କି?
ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କ ଏକ ଆମେରିକୀୟ କମ୍ପାନୀ, ତେଣୁ ଡାଟା ଗୋପନୀୟତା ନେଇ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଛି। ଭାରତ ସରକାର ଏହାର ଡାଟା ଲୋକାଲାଇଜେସନ ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତୀୟ ସର୍ଭରରେ ଡାଟା ରଖିବା ସର୍ତ୍ତରେ ଅନୁମତି ଦେଇଛନ୍ତି।
ବଡ଼ ସହର ଓ ମହାନଗରରେ ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କ ଉପଲବ୍ଧ ହେବ କି?
ତାତ୍ତ୍ୱିକ ଭାବେ ହଁ। ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କର ସେଟେଲାଇଟ ଇଣ୍ଟରନେଟ ସେବା ସମଗ୍ର ଭାରତରେ, ଦିଲ୍ଲୀ, ମୁମ୍ବାଇ, ବେଙ୍ଗାଲୁରୁ, ହାଇଦ୍ରାବାଦ, ପୁଣେ, କୋଲକାତା ଭଳି ବଡ଼ ସହର ହେଉ କିମ୍ବା ଲଦାଖର ସୁଦୂର ଗାଁ, ସବୁଠି ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇପାରେ। କାରଣ ଏହାର ନେଟୱାର୍କ ସେଟେଲାଇଟ ମାଧ୍ୟମରେ ଆସେ ଓ ସମସ୍ତେ ଏକ ସମାନ ସିଗନାଲ ପ୍ରଦାନ କରେ। କିନ୍ତୁ ସହରମାନଙ୍କରେ ଫାଇବର ଅପ୍ଟିକ ବ୍ରଡବ୍ୟାଣ୍ଡ, ମୋବାଇଲ ଇଣ୍ଟରନେଟ ଓ ପବ୍ଲିକ ୱାଇ-ଫାଇ ହଟସ୍ପଟ ଭଳି ସୁବିଧା ପୂର୍ବରୁ ଉପଲବ୍ଧ ଅଛି। ଏହାର ଗତି ଓ ସ୍ଥିରତା ସହରରେ ଉନ୍ନତ ଏବଂ ଶସ୍ତା। ତେଣୁ ସହରରେ ଏହାର ଚାହିଦା ସୀମିତ ରହିପାରେ। ଖାସ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଏହା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇପାରେ। ତେବେ ଷ୍ଟାରଲିଙ୍କ ପାଇଁ ଖୋଲା ଆକାଶର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ଉଚ୍ଚ ଇମାରତ, ଗଛ କିମ୍ବା ଘନ ବସ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ଡିସ କାମ କରିନପାରେ, ଯାହା ସହରରେ ଏକ ପ୍ରଯୁକ୍ତିଗତ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ହୋଇପାରେ।
