କାହିଁକି ଇରାନ ଫୋର୍ଡୋ ପରମାଣୁ ଅଣ୍ଡରଗ୍ରାଉଣ୍ଡ୍ ଅସ୍ତ୍ର ଭଣ୍ଡାର ଧ୍ୱଂସ କରିପାରୁନି ଇସ୍ରାଏଲ?

ଇସ୍ରାଏଲ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଶକ୍ତି ସହ ଇରାନର ପରମାଣୁ ଠିକଣାଗୁଡ଼ିକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରୁଛି। ଇସ୍ରାଏଲୀ ବାୟୁସେନା ତେହେରାନ ସମେତ ଇରାନର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଲଗାତାର ବୋମାବର୍ଷଣ କରୁଛି। ଏହାର ଜବାବରେ ତେହେରାନ ମଧ୍ୟ ଇସ୍ରାଏଲକୁ ତା’ର ଭାଷାରେ ପାଲଟା ଜବାବ ଦେଉଛି। ତେଲ ଅଭିଭ ଓ ହାଇଫା ଭଳି ସହରଗୁଡ଼ିକରେ ଧ୍ୱଂସଲୀଳା ଘଟିଛି। ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳ ଇରାନର ଉନ୍ନତ ବାଲିଷ୍ଟିକ ମିସାଇଲ ଆକ୍ରମଣରେ ଦୋହଲି ଉଠିଛି। ଏହା ମଧ୍ୟରେ ଇସ୍ରାଏଲୀ ଆକ୍ରମଣରେ ଇରାନର ଅତି କମରେ ୧୪ ଜଣ ପରମାଣୁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ନିହତ ହୋଇଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଏହି ସମଗ୍ର ଅଭିଯାନ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ପରମାଣୁ ଆଡ୍ଡା ଏବେ ବି ଅକ୍ଷତ ଅଛି, ତାହା ହେଉଛି ଫୋର୍ଡୋ ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟର ଫ୍ୟୁଏଲ ଇନରିଚମେଣ୍ଟ ପ୍ଲାଣ୍ଟ। ଏହା କେବଳ ଇରାନର ପରମାଣୁ କ୍ଷମତାର ହୃଦୟ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏକ ଏପରି ରହସ୍ୟ ଯାହାକୁ ଇସ୍ରାଏଲ ଭଳି ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଦେଶ ମଧ୍ୟ ଭେଦ କରିପାରୁନାହିଁ। ଯଦିଓ ଇସ୍ରାଏଲ ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ବୋମାବର୍ଷଣ କରିଛି, ତଥାପି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱର ନଜର ଏବେ ଏହି ପ୍ରଶ୍ନ ଉପରେ ରହିଛି: ଇସ୍ରାଏଲ କ’ଣ ଏହି ଦୁର୍ଗକୁ ଭେଦ କରିପାରିବ?

ଫୋର୍ଡୋ, ଏକ ସାଧାରଣ ଆଣବିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ନୁହେଁ

ଫୋର୍ଡୋ କୌଣସି ସାଧାରଣ ପରମାଣୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ନୁହେଁ। ଏହା କେନ୍ଦ୍ର ଇରାନର କୋମ ସହରଠାରୁ ୨୦ ମାଇଲ ଏବଂ ତେହେରାନଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୧୦୦ ମାଇଲ ଦୂରରେ ଏକ ପାହାଡ଼ର ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଲୁଚି ରହିଛି। ଏହାକୁ ଇରାନର ପରମାଣୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ‘ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟର ଦୁର୍ଗ’ କୁହାଯାଏ, କାରଣ ଏହା ପାହାଡ଼ ଭିତରେ ଏତେ ଗଭୀରରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି ଯେ ଏହାକୁ ଭେଦ କରିବା ସହଜ ନୁହେଁ। ଏହାର ଗଠନ ଏହାକୁ ଏକ ଅଭେଦ୍ୟ ଦୁର୍ଗରେ ପରିଣତ କରିଛି। କେବଳ ବୋମାବର୍ଷଣ ଦ୍ୱାରା ଏହାକୁ ଭାଙ୍ଗିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ, ବରଂ ଏହାକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବା ପାଇଁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତି ଓ ଗଭୀର ରଣନୀତିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ଅନେକ ବିଶେଷଜ୍ଞ ମନେ କରୁଛନ୍ତି ଯେ ଇସ୍ରାଏଲ ଏହା କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି। ଏହି ଆଡ୍ଡା ଇସ୍ଲାମିକ ରିଭୋଲ୍ୟୁସନାରୀ ଗାର୍ଡସ୍ କର୍ପସ (IRGC)ର ବେସ୍‌ରେ ଅବସ୍ଥିତ, ଏବଂ ଏହାକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବା ପାଇଁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବଙ୍କର ବଷ୍ଟର ବୋମାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି, ଯାହା ଆମେରିକୀୟ B-2 ବୋମାବର୍ଷକ ବିମାନରୁ ନିକ୍ଷେପ କରାଯାଇପାରେ। ଏହା ହିଁ କାରଣ ଯେ ଇସ୍ରାଏଲୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବାରମ୍ବାର ଆମେରିକାଠାରୁ ସାହାଯ୍ୟ ମାଗୁଛନ୍ତି।

ଇରାନ ଫୋର୍ଡୋକୁ କିପରି ଦୁର୍ଗରେ ପରିଣତ କରିଛି?

ଇରାନ ଜାଣେ ଯେ ଇସ୍ରାଏଲ ଫୋର୍ଡୋକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବା ପାଇଁ ଯେକୌଣସି ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରିପାରେ। ତେଣୁ ଇରାନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଚତୁରତାର ସହ ଏହାର ନିର୍ମାଣ କରିଛି ଏବଂ ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଏହାକୁ ଘେରି ରଖିଛି। ଯଦି ଇସ୍ରାଏଲ ଇରାନର ପରମାଣୁ କ୍ଷମତାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ନଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଚାହେଁ, ତେବେ ତାକୁ ଫୋର୍ଡୋକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବାକୁ ହେବ। ଏହାର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଶକ୍ତି ହେଉଛି ଏହାର ଡିଜାଇନ। ଏହା ପାହାଡ଼ର ଗଭୀର ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ନିର୍ମିତ, ଯାହାର ଅଧିକାଂଶ ଅଂଶ ଭୂମି ପୃଷ୍ଠଠାରୁ ୯୦ ମିଟର ତଳେ ରହିଛି। ୨୦୦୯ରେ ଆମେରିକା, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଓ ବ୍ରିଟେନର ଗୁପ୍ତଚର ଏଜେନ୍ସିଗୁଡ଼ିକ ଏହାର ଅସ୍ତିତ୍ୱ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ, ଯେତେବେଳେ ବିଶ୍ୱ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ୨୦୧୧ରେ ଏଠାରେ ୟୁରେନିୟମ ସମୃଦ୍ଧିକରଣ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହା ୬୦% ଶୁଦ୍ଧ ୟୁରେନିୟମ ଉତ୍ପାଦନ କରୁଥିବା ଏକ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ଥାନ ହୋଇଛି। ଅର୍ଥାତ୍, ପରମାଣୁ ବୋମା ତିଆରି ପାଇଁ ଇରାନକୁ ୯୦% ଶୁଦ୍ଧ ୟୁରେନିୟମ ଆବଶ୍ୟକ, ଯାହା ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ପଦକ୍ଷେପ ଦୂରରେ ରହିଛି। ତେଣୁ, ଯଦି ଇସ୍ରାଏଲ ଫୋର୍ଡୋକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବାରେ ବିଫଳ ହୁଏ, ତେବେ ଏତେ କିଛି କରିବା ପରେ ମଧ୍ୟ ଇସ୍ରାଏଲ କିଛି ହାସଲ କରିପାରିବ ନାହିଁ।

ଫୋର୍ଡୋ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ: ସୀମିତ କ୍ଷତି

ଶୁକ୍ରବାର ଆମେରିକାରେ ଇସ୍ରାଏଲର ରାଜଦୂତ ୟେଚିଏଲ ଲିଟେର ଗଣମାଧ୍ୟମ ସହ କଥା ହେବା ସମୟରେ କହିଥିଲେ, “ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଭିଯାନ… ପ୍ରକୃତରେ ଫୋର୍ଡୋର ସମାପ୍ତି ସହ ଶେଷ ହେବା ଉଚିତ।” ଗୋଟିଏ ଦିନ ପରେ, ଇରାନୀ ସୂତ୍ର କହିଛି ଯେ ଫୋର୍ଡୋ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସୀମିତ କ୍ଷତି ହୋଇଛି। ଆଜି ପୁନର୍ବାର ଫୋର୍ଡୋ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରାଯାଇଛି, ଯାହା ଫଳରେ ଉକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଭୂକମ୍ପ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଛି। କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ କହିପାରୁନାହୁଁ ଯେ ଇସ୍ରାଏଲୀ ଆକ୍ରମଣରେ ଫୋର୍ଡୋକୁ ପ୍ରକୃତରେ କେତେ କ୍ଷତି ହୋଇଛି। ବ୍ରେଟ ମ୍ୟାକଗର୍କ, ଯିଏ ଅନେକ ଆମେରିକୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପାଇଁ ମଧ୍ୟପ୍ରାଚ୍ୟରେ ସମନ୍ୱୟକର୍ତ୍ତା ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି, କହିଛନ୍ତି, “ଯଦି ଆପଣ ଫୋର୍ଡୋକୁ ଧ୍ୱଂସ କରନ୍ତି ନାହିଁ, ତେବେ ଆପଣ ଅସ୍ତ୍ର-ଗ୍ରେଡ ସାମଗ୍ରୀ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାର ସେମାନଙ୍କ କ୍ଷମତାକୁ ସମାପ୍ତ କରିନାହାନ୍ତି।” ଇସ୍ରାଏଲ ପାଇଁ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ଯେ ତା’ର ପାଖରେ ଫୋର୍ଡୋକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ବୋମା ନାହିଁ। ଏପରି ବୋମା ନିକ୍ଷେପ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ପେଶାଲ ବୋମାବର୍ଷକ ବିମାନ ଆବଶ୍ୟକ, ଯାହା କେବଳ ଆମେରିକା ପାଖରେ ରହିଛି। ଏହା ମନେ ହୁଏ ଯେ ଫୋର୍ଡୋର ମଜବୁତ କିଲ୍ଲାବନ୍ଦୀ ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକୁ କେବଳ ବଙ୍କର ବଷ୍ଟର ବୋମା ଦ୍ୱାରା ହିଁ ଧ୍ୱଂସ କରାଯାଇପାରିବ।

ଆମେରିକାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଓ ରାଜନୈତିକ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତି

ଆମେରିକୀୟ ଭୂ-ରାଜନୈତିକ ବିଶେଷଜ୍ଞ ପିଟର ୱାଇଲ୍ଡଫୋର୍ଡ କହିଛନ୍ତି, “ଆମେରିକା ପାଖରେ ଫୋର୍ଡୋକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବାର ସାମରିକ କ୍ଷମତା ରହିଛି, କିନ୍ତୁ ରାଜନୈତିକ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତିର ଅଭାବ ରହିଛି। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ଇସ୍ରାଏଲ ପାଖରେ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତି ରହିଛି, କିନ୍ତୁ କ୍ଷମତା ନାହିଁ।” ସେ ଆହୁରି କହିଛନ୍ତି, “ଆମେରିକାର ଶକ୍ତି ଓ ଇସ୍ରାଏଲୀ ଆକ୍ରମଣ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ମୌଳିକ ଅସଙ୍ଗତି ଦର୍ଶାଉଛି ଯେ ଆମେ କେବଳ ଆକ୍ରମଣର ଆଉ ଏକ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଦେଖୁନାହୁଁ, ବରଂ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ପରମାଣୁ ପ୍ରସାରର ପରବର୍ତ୍ତୀ ତରଙ୍ଗରେ ପ୍ରଥମ ପଦକ୍ଷେପ ଦେଖୁଛୁ।” IAEA ଅନୁଯାୟୀ, ଇରାନ ପାଖରେ ଏତେ ୬୦% ୟୁରେନିୟମ ମଜୁଦ ରହିଛି ଯେ ସେ ୯ଟି ପରମାଣୁ ଅସ୍ତ୍ର ନିର୍ମାଣ କରିପାରେ, ଏବଂ ଫୋର୍ଡୋ ଏଥିରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ନିଭାଉଛି।

ଫୋର୍ଡୋ ଦୁର୍ଗ ଭାଙ୍ଗିବା କାହିଁକି ଏତେ କଷ୍ଟକର?

ଇସ୍ରାଏଲ ପାଖରେ GBU-28 ଓ GBU-31 ଭଳି ବଙ୍କର ବଷ୍ଟର ବୋମା ରହିଛି, ଯାହା ପ୍ରାୟ ୬–୧୦ ମିଟର ଗଭୀରତାରେ କଂକ୍ରିଟକୁ ଭେଦ କରିପାରେ। କିନ୍ତୁ ଫୋର୍ଡୋକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବା ପାଇଁ ୬୧ ମିଟର ଗଭୀରତାରେ ପହଞ୍ଚିବା ବୋମା ଆବଶ୍ୟକ, ଯାହା କେବଳ ଆମେରିକାର GBU-57 MOP (Massive Ordnance Penetrator) ହିଁ କରିପାରେ। ଆମେରିକା ନିଜର B-2 ଷ୍ଟେଲଥ ବୋମାବର୍ଷକ ବିମାନରୁ GBU-57 MOP ବୋମା ନିକ୍ଷେପ କରି ଫୋର୍ଡୋକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିପାରେ, କିନ୍ତୁ ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହି ସଂଘର୍ଷରେ ଜଡ଼ିତ ହେବାକୁ ଚାହୁଁନାହିଁ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ଫୋର୍ଡୋ ଇରାନ ପାଇଁ ରଣନୈତିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ଆଦର୍ଶର ପ୍ରତୀକ। ଏହା IRGCର କଡ଼ା ସୁରକ୍ଷା ଅଧୀନରେ ରହିଛି, ଯେଉଁଠାରେ S-300 ଭଳି ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଭୂଗର୍ଭ ସୁଡ଼ଙ୍ଗ, ବହୁସ୍ତରୀୟ ଢାଲ, ଓ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ ଜାମିଂ ସିଷ୍ଟମ ରହିଛି। ଏହା ହିଁ କାରଣ ଯେ ଫୋର୍ଡୋ ଉପରେ ଏକ ମାତ୍ର ଆକ୍ରମଣ—ସେ ସାଇବର, ମିସାଇଲ, କିମ୍ବା ସ୍ଥଳଭାଗ ଅଭିୟାନ ହେଉ—ଏକାକୀ ଫଳପ୍ରଦ ହେବ ନାହିଁ। ଏହାକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ଏକସଙ୍ଗେ ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ହେବ, ତାହା ମଧ୍ୟ ବାରମ୍ବାର।

GBU-57 MOP: ଫୋର୍ଡୋର ଏକମାତ୍ର ସମାଧାନ?

GBU-57A/B, ଯାହାକୁ ମେସିଭ ଅର୍ଡନାନ୍ସ ପେନେଟ୍ରେଟର (MOP) ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଯାଏ, ଏକ ୬ ମିଟରରୁ ଅଧିକ ଲମ୍ବା ଓ ୧୪,୦୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମ ଓଜନର ବୋମା। ଏଥିରେ ୨୪୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମର ଯୁଦ୍ଧାସ୍ତ୍ର ଓ ଜିପିଏସ ନାଭିଗେସନ ସିଷ୍ଟମ ରହିଛି। ଏହା କଥିତ ରୂପେ ୬୧ ମିଟର ଗଭୀରତାରେ କଂକ୍ରିଟର ମଜବୁତ କାନ୍ଥ କିମ୍ବା ଛାତକୁ ଭେଦ କରିପାରେ। ଏହାକୁ କେବଳ B-2 ଷ୍ଟେଲଥ ବୋମାବର୍ଷକ ବିମାନରୁ ହିଁ ନିକ୍ଷେପ କରାଯାଇପାରେ, ଯାହା ଏକାସଙ୍ଗେ ଏପରି ଦୁଇଟି ବୋମା ବହନ କରି ଉଡ଼ିପାରେ।

ଇସ୍ରାଏଲର ପୂର୍ବ ପ୍ରୟାସ

ଇସ୍ରାଏଲ ୨୦୧୦ରେ ସାଇବର ଅସ୍ତ୍ର ସହ ଏକ ଐତିହାସିକ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଇରାନର ୟୁରେନିୟମ ସେଣ୍ଟ୍ରିଫ୍ୟୁଜ ନିଜେ ବିଫଳ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ୨୦୨୧ରେ ଆଉ ଏକ ଆକ୍ରମଣରେ ନତାଞ୍ଜ ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟର ସାଇଟରେ ବିସ୍ଫୋରଣ ଘଟିଥିଲା, ଯାହା ପଛରେ ମୋସାଦର ହାତ ଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଫୋର୍ଡୋ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଟଳ ରହିଛି। ଫୋର୍ଡୋକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଧ୍ୱଂସ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ପେଶାଲ ଫୋର୍ସ ଦ୍ୱାରା ସ୍ଥଳଭାଗ ଅଭିୟାନ ଚଳାଇବାକୁ ହେବ। ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ IRGC, ଇରାନୀ ମିସାଇଲ ଭଣ୍ଡାର, ଓ ଇରାନୀ ସାମରିକ ଶକ୍ତିକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ନଷ୍ଟ ନ କରାଯାଏ, ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏଠାରେ ସ୍ଥଳଭାଗ ଅଭିୟାନ ଚଳାଇବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ। କେତେକ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବିଶେଷଜ୍ଞ ମନେ କରନ୍ତି ଯେ ଯଦି ଇସ୍ରାଏଲ GBU-28 ଭଳି ବୋମା ସହ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁରେ ଲଗାତାର ଆକ୍ରମଣ କରେ, ତେବେ ସମ୍ଭବତଃ ଫୋର୍ଡୋର ଛାତ ଭାଙ୍ଗିପାରେ। କିନ୍ତୁ ଏହି ରଣନୀତି କେବଳ ସେତେବେଳେ ସମ୍ଭବ ଯେତେବେଳେ ଇସ୍ରାଏଲକୁ ଲଗାତାର ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ମିଳିବ, ଯାହା ଇରାନର ପ୍ରତିରକ୍ଷା କ୍ଷମତାକୁ ଦେଖି ବର୍ତ୍ତମାନ ମଧ୍ୟ କଷ୍ଟକର ଲାଗୁଛି। ଫୋର୍ଡୋକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଇରାନ ନିଜର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଶକ୍ତି ପ୍ରୟୋଗ କରିବ।